Emir Defteri Nedir ve Nasıl Çalışır?

Emir defterleri, piyasa talebinin gerçek zamanlı anlık görüntüleridir, ancak aynı zamanda "sürekli" olarak da adlandırılırlar çünkü her emir verildiğinde ve karşılandığında anlık olarak güncellenirler. Bu yönüyle, gerçek zamanlı bir halat çekme yarışını izlemeye benzetilebilir. Bir borsanın emir defteri, bir şirketin müşteri siparişlerini içeren sipariş defteriyle karıştırılmamalıdır.

En yüksek alış ve en düşük satış fiyatları, emir defterinin üst kısmında, alt kısmında veya yanlarda gösterilir. Bunlar mevcut piyasa fiyatını belirtir ve bazen, fiyatların nasıl hareket ettiğini ve geçmişte nasıl hareket ettiğini gösteren mum grafiklerini de içerir.

Emir türleri

Trader’lar, işlem stratejilerine bağlı olarak farklı türlerde alış ve satış emirleri verebilir:

Piyasa emirleri, hisseleri mevcut piyasa fiyatından almak isteyen trader’lar tarafından verilir. Bu tür emirler genellikle neredeyse anında gerçekleştirilir. Ancak piyasada volatilite varsa, emrin verildiği anda görülen fiyat ile işlemin gerçekleştiği fiyat aynı olmayabilir. Bu nedenle, piyasa emirleri fiyattan ziyade işlem hızını önceliklendirir.

Limit emirleri, trader’ların hisseyi belirli bir fiyattan alıp satmak istemesi durumunda kullanılır. Bu fiyat, piyasa fiyatı olabileceği gibi, satış için piyasa fiyatını çok düşük bulduklarında daha yüksek, alış içinse çok pahalı bulduklarında daha düşük bir fiyat da olabilir. Bu tür emirler hızdan ziyade fiyatı önceler ve limit fiyatına ulaşılması zaman alabilir, hatta bazı durumlarda hiç gerçekleşmeyebilir. Bazen hisse senedi tek bir yönde hareket eder ve geri dönmez, bazen de fiyat hareketleri o kadar volatildir ki limit fiyatı atlanır ve emir gerçekleştirilmez. Bu yöntem, trader’a fiyat üzerinde daha fazla kontrol sunsa da, emrin hiçbir zaman gerçekleşmeme riski vardır.

Zararı durdur emirleri (stop emri), belirli bir fiyat seviyesinin altına düştüğünde satılması istenen menkul kıymetler için kullanılır. Bu emirler, zararı sınırlamak veya belli bir kârı güvence altına almak isteyen trader’lar için uygundur. Sürekli borsa ekranı önünde oturup fiyatları gerçek zamanlı olarak izleme mecburiyetini ortadan kaldırır. Belirlenen fiyat seviyesi aşıldığında, bir piyasa emri devreye girer. Ancak piyasa çok volatilse, işlemin gerçekleştiği fiyat, belirlenen zarar durdur seviyesinden çok daha düşük olabilir.

Diğer koşullu emirler, yalnızca belirli koşullar altında işlemlerinin gerçekleştirilmesini isteyen trader’lar tarafından kullanılır. Hepsi ya da Hiçbiri (All-or-None – AON) emri, emrin kısmen değil, tamamen gerçekleştirilmesini ister. Emir tamamen karşılanamıyorsa, hiç gerçekleşmez. Gerçekleştir ya da İptal Et (Fill-or-Kill – FOK) emri, emrin hemen ve tamamen gerçekleştirilmesini ister; aksi takdirde emir iptal edilir. Hemen ya da İptal (Immediate-or-Cancel – IOC) emirleri, FOK emirleriyle benzerdir; ancak burada kısmi işlemlere izin verilir. Bu daha karmaşık emir türleri, trader’lara işlemlerinin nasıl ve ne zaman gerçekleşeceği konusunda daha fazla kontrol sağlar.

Emir defterleri nasıl çalışır?

Emir defterleri, alış ve satış emirlerini eşleştirerek borsada sürekli bir işlem akışı sağlar.

En yüksek alış fiyatı ile en düşük satış fiyatı arasındaki fark olan spread sayesinde likiditeyi ve piyasa duyarlılığını gösterirler. Bu iki fiyat arasındaki fark ne kadar küçükse, piyasada o kadar fazla likidite vardır.

Emir defterleri piyasaya şeffaflık kazandırır, ancak her şeyi göstermezler. Bir banka ya da hedge fonu gibi büyük bir oyuncu çok yüksek miktarda emir vermek istediğinde, piyasanın sert bir şekilde düşmemesi için bunu emir defteri yerine "karanlık havuz" adı verilen özel işlem alanlarında yapar. Büyük firmalar yüksek hacimli emirleri açıkça verdiğinde, bu haberler piyasayı belirli bir yöne doğru hareket ettirir. Bu tür işlemlerin gizlenmesi, büyük emirlerin beklentisiyle oluşabilecek volatilitenin önüne geçer. Bu nedenle, trader’lar emir defterinde gördüklerinin gerçekten tüm tabloyu yansıtıp yansıtmadığını asla tam olarak bilemezler.

Gelişmiş emir defterleri

Bazı işlem platformları, klasik emir defterlerinden çok daha fazla veri içeren gelişmiş emir defterlerini ücret karşılığında sunar.

Gelişmiş bir emir defteri, klasik defterlerin aksine yalnızca ilk beş ya da on fiyat seviyesini değil, tüm fiyat seviyelerini gösterir. Ayrıca size "buzdağı emirleri" gibi bilgileri de sunabilir. Buzdağı emri, büyük emirlerin birçok küçük emir gibi gösterilerek gizlenmesidir. Örneğin, büyük bir oyuncu 10.000 hisselik tek bir emir vermek yerine, ardı ardına 1.000 hisselik 10 emir girerek niyetinin diğer trader’lar tarafından anlaşılmasını engeller.

Bu tür ek bilgiler, al-sat yapmayan ve hisseyi alıp bekleten sıradan trader'lar için çok önemli olmayabilir. Ancak, piyasadaki küçük değişimlere göre hızlı karar vermesi gereken profesyonel yatırımcılar ve gün içi trader’lar için büyük fark yaratır. Bu ekstra veriler, karar alma süreçlerinde kullanabilecekleri önemli araçlar sunar.

Emir defterleri neden önemlidir?

Emir defterleri, trader’lara mevcut piyasa koşulları hakkında bilgi sağlar ve daha bilinçli işlem kararları almalarına yardımcı olur.

Trader’lar, emir defterlerini kullanarak alış ve satış emirleri arasındaki büyük dengesizlikleri fark edebilir. Bu tür dengesizlikler, kısa vadeli fiyat hareketlerinin habercisi olabilir. Örneğin, satış emirlerine kıyasla çok daha fazla alış emri varsa, bu durum fiyatı yukarı iten alım baskısı nedeniyle kısa vadeli yukarı yönlü bir momentumun işareti olabilir.

Emir defterleri, olası direnç ve destek seviyelerini göstermesi açısından da faydalıdır. Belirli bir fiyat seviyesinde veya civarında çok sayıda limitli alış emri varsa, bu bir destek seviyesi göstergesi olabilir; yani hisse senedi bu noktadan yukarı yönlü tepki verebilir. Aynı mantık satış emirleri için de geçerlidir. Belirli bir fiyat seviyesinde yoğun satış emri varsa, bu bir direnç seviyesi anlamına gelebilir; yani hisse senedinin bu fiyatın üzerine çıkmakta zorlanabileceğini gösterebilir.