Blok İşlem Nedir ve Nasıl Çalışır?

Blok işlemler nasıl çalışır?

Açık piyasada bir milyon hisse satmak zordur. Emir çok büyüktür ve yeterli alıcı olmadığından fiyat kaçınılmaz şekilde düşer. Bir yatırım bankasındaki blok işlem masası bu sorunu çözer. Buradaki trader'lar, büyük miktarda hisse almak isteyebilecek fonları arar ve tüm miktarı alabilecek tek bir alıcı bulur.

İki taraf özel bir fiyat üzerinde anlaşır ve işlem halka açık piyasanın dışında tek bir emirle gerçekleşir. Bu işlem genellikle "üst kat piyasası işlemi" olarak adlandırılır. İşlem gerçekleşince banka bunu borsa kaydına bildirir, bazen bu duyuru piyasa kapanışı sonrasında yapılır. Piyasa işlem gerçekleştiğinde fiyatı öğrenir, böylece günlük işlemler sakin kalır.

Blok işlemler neden önemlidir?

Blok işlemler, büyük yatırımcıların piyasayı sarsmadan para hareket ettirmesini sağlar. Alıcı ve satıcıya hızlı bir işlem ve net bir fiyat sunarak bütçelerin korunmasını ve fon yöneticilerinin hedeflerini gerçekleştirmesini sağlar. İşlemi, açıklanana kadar gizli tutmak, her iki tarafın da stratejilerini korumasına yardımcı olur.

İşlem son olarak borsa kayıtlarına girdiğinde diğer trader'lar büyük bloğu görüp tepki verebilir. Büyük bir alım olumlu bir piyasa hissini işaret ederken, büyük bir satış ise ihtiyatı gösterebilir. Bu işaretler kısa vadeli hareketleri tetikleyebilir; dolayısıyla blok işlemler piyasadan gizli yapılsa bile piyasa algısını şekillendirir.

Blok işlemler nasıl yapılır?

Kurumlar, büyük emirleri gizli tutmak ve fiyatları korumak için çeşitli yöntemler kullanır: Her yöntemde işlem boyutu farklı bir şekilde gizlenir.

Karanlık Havuzlar: Özel elektronik piyasalardır. İki büyük tarafın doğrudan işlem yapmasına imkan verir. Bu sayede işlem tamamlanmadan başka kimse emri göremez.

Emirleri Parçalara Bölmek: Büyük bir emri farklı broker'larla küçük parçalara bölmek demektir. Böylece emrin boyutu gizlenir, ancak bu yöntem maliyetlidir ve trader'ların formasyonu fark etmesi durumunda slipaj riski taşır. Broker'lar, genellikle tüm emri gizli tutmak için ortalama işlem fiyatını hedefleyen araçlar kullanarak parça parça piyasaya sürerler.

Buzdağı Emirleri: Ekranda toplam emrin sadece küçük bir kısmı görünür. Görünen kısım gerçekleştikçe yeni kısım ortaya çıkar, böylece toplam hacim büyük oranda gizlenir.

Bir işlemin blok sayılması için kriterler

Bir işlem sadece çok büyük olduğu için blok sayılmaz. Her borsa, blok işlemlerin ekstra kurallarının uygulandığı net limitler koyar. Bu limitler varlık sınıfına bağlıdır çünkü devasa boyutta bir hisse senedi emri, tahvil veya opsiyon emirlerinden çok farklı görünür.

New York Borsası (NYSE) veya Nasdaq'da işlem gören hisseler için, 10.000 hisse veya en az 200.000$ değerindeki emirler blok emir olarak kabul edilir. Çoğu küçük ABD borsası da benzer limitler uygular. Birçok yurtdışı piyasada ise kriterler farklıdır; genellikle sabit bir hisse adedi veya hissenin günlük ortalama işlem hacminin bir yüzdesi belirleyici olur.

Tahvillerde blok büyüklüğü hisse adediyle değil, dolar bazında ölçülür. ABD Hazine tahvillerinde blok işlemler genellikle 1 milyon dolar nominal değerle başlar. Kurumsal ve belediye tahvillerinde de çoğunlukla aynı dolar eşiği kullanılır, ancak bazı piyasalar kredi notu veya vade gibi özelliklere göre bu rakamı değiştirebilir.

Opsiyonlarda NYSE veya Nasdaq gibi her borsa kendi eşik değerini belirlemekle birlikte, genellikle 50-100 kontratlık işlemler blok olarak kabul edilir. CME Group her vadeli opsiyon için asgari büyüklük belirler ve çoğu diğer ABD opsiyon piyasası da benzer limitler uygular.

Aşağıdaki tablo, hisse senetleri, tahviller ve opsiyonlardaki en yaygın blok işlem eşiklerini gösterir. Böylece bir işlemin ne zaman resmi olarak blok işlem sayıldığını tek bakışta görebilirsiniz.

Blok işlem örneği

Blok işlemin pratikte nasıl işlediğini basit bir örnek üzerinden inceleyelim.

Bir emeklilik fonu, XYZ Corp.'a ait 500.000 hisseyi satmaya karar verir. Bu emri açık piyasaya vermek, alıcıları bunaltabilir ve fiyatı aşağı çekebilir. Bunun yerine fon, yatırım bankasını arar. Bankanın blok işlem ekibi, sessizce son işlem fiyatından küçük bir indirimle tüm hisseleri satın almaya hazır bir hedge fonu bulur.

Taraflar, 500.000 hissenin tamamı için tek bir fiyatta anlaşır ve işlemi halka açık defter dışında gerçekleştirir. İşlem onaylandıktan sonra, banka bunu genellikle seans dışında olmak üzere borsa kayıtlarına bildirir. Piyasa, nihai işlem bilgisini yalnızca işlem tamamlandığında görür, böylece günlük fiyatlar istikrarlı kalır.

Blok işlemler nasıl durdurulabilir?

Düzenleyiciler blok işlemleri yakından izler. İçeriden bilgi alınarak işlem ve fiyat manipülasyonu yapıldığına veya özel emir bilgilerinin sızdırıldığına dair işaretler gördüklerinde derhal müdahale edebilirler. Örneğin, bir bankacının yaklaşan blok işlem hakkında arkadaşına bilgi vererek önceden işlem yapmasını sağlaması bir sızıntı sayılır.

Kanıtlar netleştiğinde, denetleyiciler işlemi iptal edebilir, pozisyonları geri açabilir ve ilgili firmalara ceza kesebilir. Ağır durumlarda ceza davası açılabilir ve ilgili trader'lar piyasadan men edilebilir.

Sızıntılar neden önemlidir?

İçeirden bilgi sızdığında, bazı trader'lar blok işlemden önce harekete geçerek fiyatı orijinal yatırımcının aleyhine çevirebilir. Bu "önceden işlem yapma" davranışı, emrin gizli kalmasına güvenen alıcı/satıcıya zarar verir. Piyasa güvenini de zedeler çünkü diğer yatırımcılar adil olmayan bir oyunla karşı karşıya olduklarını hisseder. Düzenleyiciler, şaibeli işlemleri iptal ederek ve sızıntıları cezalandırarak piyasayı dengeli tutar ve tüm katılımcıları korur.

Blok işlem riski

Blok işlemlerin beraberinde getirdiği temel riskler şunlardır:

• Bilgi sızıntısı riski: Sıkı kontrollere rağmen büyük emirlerle ilgili bilgi sızabilir. Erken sızıntılar, diğer trader'lara tepki verme ve fiyatı planlanan seviyeden uzaklaştırma fırsatı verir.

• Emir gerçekleştirme boşlukları riski: Büyük bir işlem küçük parçalara bölündüğünde, piyasa hareketleri nedeniyle her parça istenen fiyattan gerçekleşmeyebilir. Gerçekleşmeyen kısımlar, planlanandan daha yüksek maliyetle alım veya daha düşük fiyatla satım ile sonuçlanabilir.

• Karşı taraf riski: Özel alıcı veya satıcı, uzlaşma öncesinde işlemden çekilebilir. Bu durumda orijinal trader pozisyonu elinde tutmak ve genellikle de daha kötü fiyatlarla yeni bir eşleşme bulmak durumunda kalır.

Blok işlemlerden nasıl kâr elde edilir?

Blok işlemler genellikle işlem hacminde ani bir sıçrama olarak görülür. Bu sıçrama, büyük bir oyuncunun önemli miktarda hisse hareket ettirdiğine işaret eder. Canlı verileri veya bir hisse tarayıcıyı izliyorsanız, bu ani artışı saniyeler içinde tespit edebilirsiniz.

Birçok trader, blok işlemin yönüne göre hareket eder. Blok işlem büyük bir alım olduğunda, küçük bir pozisyon açarlar ve fiyatta mütevazı bir yükseliş sonrasında satmayı planlarlar. Hareket durursa riski sınırlamak için sıkı bir zarar durdur emri kullanırlar. Blok sinyalleri, likit hisselerde daha iyi çalışır çünkü fiyatların hareket etmeye devam etme olasılığı daha yüksektir. İşleme girmeden önce her zaman spread ve emir defteri derinliğini kontrol edin.